Tytuł wykładu:
"Zofia Moraczewska.
Obywatelka II Rzeczypospolitej"
Data: 13.03.2019 r. godz. 16.00
Miejsce: Izba Pamięci Rodziny Grabskich w Zespole Szkól Ponadgimnazjalnych im. I.J. Paderewskiego przy ul. I. J. Paderewskiego 29.
Treść wykładu: Wykład o jednej z czołowych organizatorek i działaczek ruchu kobiecego oraz posłance do Sejmu w okresie międzywojennym, mieszkance Sulejówka.
Informacje o prowadzącym:
Małgorzata Basaj
historyk, kurator wystawy stałej w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, członek Towarzystwa Przyjaciół Sulejówka.
Biogram Zofii Moraczewskiej:
Z domu Gostkowska (ur. 4 lipca 1873 w Czerniowcach, zm. 16 listopada 1958 w Sulejówku) – polska działaczka społeczna i polityk lewicy, posłanka na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm III kadencji w II RP. Zamężna z Jędrzejem Moraczewskim (premierem). Mieli czworo dzieci, z których pierwszy syn Tadeusz (1901–1902) zmarł w niemowlęctwie, natomiast drugi syn Kazimierz (1903–1920) poległ 1 sierpnia 1920 pod Nowogrodem, czasie wojny polsko-bolszewickiej jako 17-letni ochotnik. Trzeci syn Adam (1907–1941) był doktorem historii, a w czasie wojny kurierem (zginął w Auschwitz), a ich córka Wanda (1905–1942) była nauczycielką łaciny i żołnierzem AK, zginęła w 1942 na Pawiaku.
We wczesnej młodości początkowo uczyła się w domu, w 1889 ukończyła Zakład Wyższy Naukowy Żeński W. Niedziałkowskiej, a następnie Seminarium Nauczycielskie Żeńskie we Lwowie. W 1893 z odznaczeniem zdała egzamin dojrzałości, zaś w 1895 złożyła egzamin na nauczyciela języka niemieckiego w szkołach powszechnych. Od 1891 do 1893 wykonywała pracę nauczycielki w gimnazjum W. Niedziałkowskiej we Lwowie, następnie do 1895 odbyła praktykę w szkole ćwiczeń przy tym gimnazjum.
Już we wczesnej młodości zaangażowała się w działalność społeczną i polityczną – w 1896 wstąpiła do Galicyjskiej Partii Socjaldemokratycznej, a w tym samym roku wyszła za mąż za Jędrzeja Moraczewskiego. W czasie zamieszkania w okręgu wyborczym Moraczewskiego w Stryju z jej inicjatywy powstały organizacje „Związek Kobiet” i „Praca”, które szerzyły idee socjalistyczne i niepodległościowe, propagowały zasady spółdzielczości.
Po wybuchu I wojny światowej rozpoczęła działalność utworzonej w 1915 „Ligi Kobiet Galicji i Śląska”. Od 1916 została jej przewodniczącą. Wraz z „Ligą Kobiet Pogotowia Wojennego” działającą na terenie Królestwa Polskiego tworzyła Ligę Kobiet Polskich. W okresie 1917–1918 pracowała w Związku Sanitariuszek, następnie w 1919 w redakcji „Głosu Kobiet” w Warszawie, organu Wydziału Kobiecego PPS w Warszawie. Od 1920 na stałe mieszkała w Sulejówku k. Warszawy.
W styczniu 1919 została wybrana z listy nr 1 (PPSD) w okręgu wyborczym nr 36 (Kraków) i weszła w skład Sejmu Ustawodawczego RP zasiadając jako jedyna kobieta w klubie Związku Polskich Posłów Socjalistycznych. Na 10 sesji Sejmu 5 marca 1919. wystąpiła z interpelacją przeciw dyskryminacji kobiet, jaką było zamierzone zwolnienie z pracy urzędniczek w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.
Wraz z Julianem Smulikowskim głosowała za uchwaleniem konstytucji marcowej, za co otrzymała naganę partyjną – na znak protestu wystąpiła z klubu i na kilka lat zawiesiła działalność polityczną, we wrześniu 1922 (pięć lat później wystąpiła z PPS).
Po przewrocie majowym dokonanym w 1926 przez Józefa Piłsudskiego, stanęła w grudniu 1927 na czele „Demokratycznego Komitetu Wyborczego Kobiet Polskich”. Po zakończonych wyborach parlamentarnych, w marcu 1928 z inicjatywy Moraczewskiej został on przekształcony w Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet, który szybko stał się największą organizacją kobiecą w kraju. Dzięki jej zabiegom przedstawicielki Związku weszły w skład delegacji rządowych na sesje Międzynarodowego Biura Pracy, sesję Ligi Narodów w Genewie w 1931. oraz na Konferencję Rozbrojeniową w Genewie w 1932.
W 1930 ponownie wybrana z listy państwowej BBWR do Sejmu, nie przejawiała większej aktywności w życiu politycznym. W Sejmie była kierownikiem grupy w Komisji Imigracyjnej.
W 1933 zrzekła się stanowiska przewodniczącej Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet i wraz z grupą współpracowniczek wystąpiła z organizacji protestując przeciw zbyt prorządowemu stanowisku Związku. W 1935 powołała do życia „Samopomoc Społeczną Kobiet”.
W czasie wojny była członkinią Rady Nadzorczej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Sulejówku i organizatorką Komitetu Obywatelskiego pomocy ofiarom wojny. W grudniu 1940 usunięta przez Niemców z własnego domu, mieszkała wraz z mężem w drewnianej oficynie dworku Józefa Piłsudskiego. Po wojnie nie angażowała się w życie publiczne. Władze komunistyczne pozwoliły jej na zatrzymanie willi w Sulejówku, w którym mieszkała od 1920. Po wojnie, od 1947 przygotowywała do druku Encyklopedię polskiego ruchu kobiecego. Zmarła 16 listopada 1958 w Sulejówku.
